Στις 8 Οκτωβρίου έχουμε εκλογές για την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Αυτό βέβαια είναι αντιληπτό σε όλους πλέον, γιατί καθώς προχωράμε προς τις κάλπες, μια πληθώρα υποψηφίων συστήνονται και παρουσιάζονται στα social media και κυρίως στο facebook, που έχει γεμίσει από φωτογραφίες, λογότυπα, ευχές, like και καρδούλες.

Σε κλίμα προεκλογικό και εγώ, συνόδευσα μια φίλη μου, που είναι υποψήφια δημοτική σύμβουλος, στις "πόρτα-πόρτα" εξορμήσεις της. Κάποια στιγμή, μπήκαμε σε ένα μαγαζί για να μοιράσει φυλλάδια του συνδυασμού, κάρτες και πολλά χαμόγελα. Μπροστά μας βρέθηκε μια κυρία και της έδωσε ένα φυλλάδιο. Εκείνη, την κοίταξε και της είπε “Α! σε ξέρω και θα σε ψηφίσω!”

Ενθουσιασμένη η φίλη μου τη ρώτησε αν ήθελε να μάθει για την υποψηφιότητά της και τις προτάσεις του συνδυασμού για την ανάπτυξη της πόλης, αλλά η κυρία απάντησε “Α! δε σε ψηφίζω για το συνδυασμό, σε ψηφίζω γιατί μου αρέσουν τα μάτια σου. Έχουν υπέροχο χρώμα!”

Αξιολόγησα την απάντηση της κυρίας ως ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα προσέγγιση του ζητήματος επιλογής υποψηφίου στις εκλογές, καθώς είναι αποδεκτό ότι η ομορφιά και η ελκυστικότητα ενός ατόμου εντυπωσιάζει και επηρεάζει την κρίση του ψηφοφόρου, σε τέτοιο βαθμό, που να το θεωρεί ταυτόχρονα και ικανό, δίνοντας του ευκολότερα την ψήφο του. 

Έτσι, με αφορμή το συγκεκριμένο περιστατικό, ξεκίνησα μια προσωπική έρευνα, προκειμένου να εντοπίσω τα κριτήρια που χρησιμοποιούν φίλοι, γνωστοί και άγνωστοι για να “σταυρώσουν” έναν υποψήφιο.

Στο πλαίσιο αυτής λοιπόν, διαπίστωσα ότι εκτός από το χρώμα των ματιών, ένα σημαντικό στοιχείο επιλογής φαίνεται ότι αποτελούν οι οικογενειακοί-κοινωνικοί δεσμοί μεταξύ ψηφοφόρου και υποψηφίου. Η μεγάλη οικογένεια, οι πολλοί φίλοι και κουμπάροι λειτουργούν συνεργατικά και αποτελούν μια διόλου ευκαταφρόνητη δεξαμενή ψήφων, καθώς η επιτυχία του ενός ερμηνεύεται ως επιτυχία όλων. Εξαίρεση σε αυτό το γενικό κανόνα, αποτελεί η ύπαρξη διαταραγμένων σχέσεων, οπότε σε αυτή την περίπτωση, η κατάσταση περιπλέκεται, καθώς ενίοτε, κάποιες άλλοτε δεδομένες ψήφοι “ενδύονται” μανδύα εκδίκησης και προσφέρονται σε αντίπαλη παράταξη ή σε ανταγωνιστή-υποψήφιο της ίδιας (που “πονάει” και περισσότερο).

Δεν ξέρω αν εξίσου σημαντικός με τον αριθμό των συγγενών είναι και ο αριθμός των φίλων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Έχω όμως, την αίσθηση ότι η χρήση τους δημιουργεί την “πρώτη εντύπωση” και γεφυρώνει το χάσμα ανάμεσα στον υποψήφιο και τους ψηφοφόρους, χωρίς απαραίτητα να εξασφαλίζει πολλές και σίγουρες ψήφους. Άλλωστε, ο αλγόριθμος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, λαμβάνοντας υπόψη τις αλληλεπιδράσεις των χρηστών, ευθυγραμμίζεται με τις προτιμήσεις τους και προωθεί τον κάθε υποψήφιο στις εκλογές σε συναφές κοινό, όπου ο ανταγωνισμός είναι μεγαλύτερος και όχι σε ευρύτερο.

Επίσης, ένα σημαντικό κριτήριο ψηφοδοσίας στις τοπικές εκλογές, φαίνεται να αποτελεί και η γειτνίαση του υποψηφίου με τον ψηφοφόρο, που συνοψίζεται στη φράση “είμαστε μια πόρτα και ντρέπομαι να πω όχι” ή διαφορετικά, όπως λέει και ο λαός, “Θεό και γείτονα δε γελάς”.

Επιπρόσθετα, παρατήρησα ότι κάποιοι ψηφοφόροι επιλέγουν υποψηφίους ανάλογα με την γεωγραφική τοποθεσία καταγωγής και την “υποχρέωση”, οπότε με την ψήφο τους θέλουν να τους επιβραβεύσουν, είτε επειδή είναι από το ίδιο με αυτούς χωριό, είτε επειδή κάποτε τους είχαν με κάποιο τρόπο εξυπηρετήσει.

Αναμφισβήτητα, ο πιο σοβαρός παράγοντας που επηρεάζει την επιλογή ενός τοπικού συνδυασμού, αποτελεί η κομματική του ταυτότητα. Έτσι, εάν κάποιος ψηφίζει ένα συγκεκριμένο κόμμα ή γενικότερα, έναν πολιτικό χώρο στις εθνικές εκλογές, τότε κατά πάσα πιθανότητα θα ψηφίσει και την παράταξη στην οποία ηγείται όποιος υποστηρίζεται από το συγκεκριμένο κόμμα, ή και από περισσότερα του ενός κόμματα του ευρύτερου χώρου.

Βέβαια, στην ίδια παράταξη, ανεξάρτητα από την κομματική προέλευση του αρχηγού της, είναι δυνατόν να συμμετέχουν υποψήφιοι που δεν παρουσιάζουν ιδεολογική κομματική συγγένεια μεταξύ τους. Αντιλήφθηκα τότε, ότι για να ελαχιστοποιηθεί αυτή η “ασυμφωνία”, οι ψηφοφόροι προσαρμόζουν τις απόψεις τους με αυτές του συνδυασμού, που εξακολουθεί φυσικά να υποστηρίζεται από το κόμμα, αποφεύγοντας πολλές φορές να μάθουν τη θέση του σε πολιτικά ζητήματα, κυρίως εάν αυτή έρχεται σε σύγκρουση με τη δική τους. 

Στην περίπτωση που υπάρχουν αρχηγοί παρατάξεων ή και συνυποψήφιοι στην ίδια παράταξη, που έχουν παρόμοιες κομματικές καταβολές, οι άνθρωποι φαίνεται να επιλέγουν εκείνους των οποίων τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας τους προσεγγίζει τα δικά τους. Το ρητό «η ομοιότητα δημιουργεί συμπάθεια» μάλλον λειτουργεί, γιατί πολλοί ψηφοφόροι επιλέγουν να δώσουν την ψήφο τους σε υποψήφιους με τους οποίους μοιάζουν και ταιριάζουν. Αυτό βέβαια, δεν είναι αρνητικό, αφού κατ’ αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται αντιπροσωπευτικότερη εκπροσώπηση του λαού στα τοπικά όργανα.

Και αφού ρώτησα, έψαξα, συζήτησα και έμαθα κάποια πράγματα για το πως επιλέγονται οι κάθε φορά υποψήφιοι, εκτιμώ ότι ο πιο αξιοπρεπής τρόπος επιλογής, αποτελεί το αν το όραμά τους για την κοινή περιοχή ενδιαφέροντος, ταιριάζει με αυτό των ψηφοφόρων τους και για το λόγο αυτό, καλό είναι οι εν δυνάμει ψηφοφόροι πριν ψηφίσουν να έχουν και οι ίδιοι ένα όραμα για τον τόπο τους, ώστε να κρίνουν αν οι επιλογές τους στην κάλπη το αντικατοπτρίζουν.

Η επιλογή υποψηφίων με γνώση, άποψη και με διάθεση να παλέψουν για συλλογικές οραματικές λύσεις είναι μια κρίσιμη διαδικασία, γιατί ακόμα κι αν μόνο ένας ψηφοφόρος εκφράσει με την επιλογή του το όραμά του για την περιοχή που ζει και εργάζεται, θα είναι ένας επιπλέον ψηφοφόρος, που η ατομική του ψήφος θα μπορούσε να φέρει ένα θετικό αποτέλεσμα για το σύνολο.

Και αυτή μου η εκτίμηση, παραδέχομαι, ότι συμπλέει με τη ρομαντική πλευρά της δημοκρατίας, που θέλει τους ψηφοφόρους να αναζητούν πληροφορίες, να σταθμίζουν τα διαθέσιμα στοιχεία και στη συνέχεια, να επιλέγουν αυτούς που θα τους εκπροσωπήσουν.

Αυτή η πλευρά όμως, όπως υποστηρίζουν οι H. Achen and Larry M. Bartels στο βιβλίο τους με τίτλο: “Δημοκρατία για ρεαλιστές”, είναι μια “λαϊκή θεωρία”, καθώς σύμφωνα με τους συγγραφείς, στην πραγματικότητα, οι ψηφοφόροι δεν εκπληρώνουν τον ρόλο που απαιτεί η δημοκρατία, αφού οι περισσότεροι είναι τόσο απασχολημένοι με τη διαχείριση και επίλυση των προβλημάτων της καθημερινότητάς τους, που δεν έχουν επαρκή χρόνο και διάθεση για να ασχοληθούν με τα κοινά. Ακόμα, υποστηρίζουν, ότι και η μειοψηφία των ψηφοφόρων που έχει το χρόνο και τη διάθεση να ενημερωθεί δεν συμπεριφέρεται με αρμόζουσα στάση, γιατί επηρεάζεται από το προσωπικό συμφέρον.

Κοντολογίς, σε αντίθεση με την ορθολογική ψήφο που επιτάσσει η αποκαλούμενη “λαϊκή θεωρία”, αρκετοί άνθρωποι βασίζουν τις επιλογές τους στο ποιοι είναι οι υποψήφιοι και όχι στο ποιες είναι οι απόψεις τους και οι δυνατότητες τους και ως εκ τούτου τους ψηφίζουν καθοδηγούμενοι από τις δικές τους “ιδιαίτερες” κάθε φορά προσωπικές συνθήκες, τακτική που τους παρέχει, ωστόσο, και ένα εσωτερικό άλλοθι για να γκρινιάζουν κατόπιν εκλογών ότι “δε δουλεύει τίποτα”.   

Εκλογές, λοιπόν. Και εσείς εδώ; Και εμείς εδώ.

Εικόνα: painting by Calliang 2023