"Η βία κατά των γυναικών είναι ίσως η πιο επαίσχυντη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και είναι ίσως η πιο διάχυτη. Δε γνωρίζει σύνορα, γεωγραφία, πλούτο ή κουλτούρα"- Ban Ki-moon

Οι πρόσφατες τραγικές δολοφονίες της Δώρας στο Αγρίνιο και της Γαρυφαλλιάς, που πέθανε μετά από σοβαρό ξυλοδαρμό στην Πάτρα, έχουν συγκλονίσει την ελληνική κοινωνία και αναδεικνύουν ακόμα μια φορά την ανάγκη για ουσιαστική αντιμετώπιση της γυναικοκτονίας και της έμφυλης βίας.

Τα δύο αυτά περιστατικά δεν είναι μεμονωμένα· ανήκουν σε έναν αδιάκοπο πόλεμο ενάντια στις γυναίκες που εκτείνεται σε όλο τον κόσμο. Όπως αναφέρει το UN Woman-Five essential facts to know about femicide  το 2022, περίπου 48.800 γυναίκες και κορίτσια σε όλο τον κόσμο δολοφονήθηκαν από τους στενούς συντρόφους τους ή άλλα μέλη της οικογένειάς τους (συμπεριλαμβανομένων πατέρων, μητέρων, θείων και αδελφών). Αυτό σημαίνει ότι, κατά μέσο όρο, περισσότερες από 133 γυναίκες ή κορίτσια σκοτώνονται κάθε μέρα από κάποιον στην οικογένειά τους. Οι νυν και οι πρώην σύντροφοι είναι μακράν οι πιθανότεροι δράστες γυναικοκτονίας, αντιπροσωπεύοντας κατά μέσο όρο το 55 τοις εκατό όλων των δολοφονιών που σχετίζονται με οικείο σύντροφο και οικογένεια.

Τι είναι η Γυναικοκτονία;

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ορίζει τη γυναικοκτονία ως τη δολοφονία μιας γυναίκας εξαιτίας του φύλου της. Ο όρος αναδεικνύει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της βίας κατά των γυναικών και περιλαμβάνει διάφορες μορφές, όπως:

• Γυναικοκτονία από σύντροφο: περιπτώσεις στις οποίες μια γυναίκα δολοφονείται από νυν ή πρώην σύντροφο ή σύζυγο.
• Γυναικοκτονία από οικογένεια: δολοφονίες από μέλη της οικογένειας, συχνά στο πλαίσιο “εγκλημάτων τιμής.”
• Άλλες μορφές: περιλαμβάνουν δολοφονίες λόγω μισογυνιστικών αντιλήψεων ή γενικότερων ανισοτήτων.

Γυναικοκτονίες στην Ελλάδα & στην Ευρώπη

Στην Ελλάδα παρατηρείται δραματική αύξηση στις γυναικοκτονίες. Σύμφωνα με το European Data Journalism Network, από 8 θύματα το 2020 έφτασαν στα 23 το 2021, σημειώνοντας αύξηση 187,5%, ενώ το 2022 καταγράφηκε νέα αύξηση της τάξεως του 4,3%, με 24 θύματα.

Τα στοιχεία για το 2023 συνεχίζουν να δείχνουν ανησυχητική εικόνα, με τους ειδικούς να εκτιμούν ότι τα πραγματικά νούμερα ενδέχεται να είναι υψηλότερα λόγω υποαναφοράς.

Το έτος 2021 η Ελληνική Αστυνομία κατέγραψε 7.430 περιστατικά σωματικής βίας κατά γυναικών, αυξημένα σε ποσοστό 20,5% σε σχέση με το 2021. Επιπλέον, οι αναφορές σεξουαλικής βίας σημείωσαν εντυπωσιακή αύξηση κατά 268%.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, εκτός από την Ελλάδα, σημαντική αύξηση γυναικοκτονιών παρουσίασε και η Γερμανία (22%). Στη Γαλλία και στην Ιταλία καταγράφτηκε μείωση κατά 3,3% και 12,9% αντίστοιχα σε σχέση με το 2021, ωστόσο οι γυναίκες- θύματα γυναικοκτονίας εξακολουθούν να είναι πάρα πολλές (118 και 61, αντίστοιχα το 2022). 

Η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπαθεί να συντονίσει τις προσπάθειες των κρατών-μελών, αναγνωρίζοντας τη σοβαρότητα του ζητήματος μέσω της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης.  Η σύμβαση αυτή, γνωστή και ως “Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας Κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας”, είναι η πρώτη διεθνής νομικά δεσμευτική συνθήκη που εστιάζει στη βία κατά των γυναικών.

Υιοθετήθηκε το 2011 στην Κωνσταντινούπολη, τέθηκε σε ισχύ το 2014 και ορίζει ως βασικά ζητούμενα την πρόληψη της βίας, την προστασία των θυμάτων, τη δίωξη των δραστών και τη δημιουργία μιας συνολικής πολιτικής για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών.

Νομική Αναγνώριση της Γυναικοκτονίας

H Ελλάδα, όπως και άλλες χώρες, δεν έχει θεσπίσει τη γυναικοκτονία ως αυτόνομο αδίκημα, με αποτέλεσμα το ποινικό σύστημα να αντιμετωπίζει αυτά τα εγκλήματα ως ανθρωποκτονίες, χωρίς να αναγνωρίζει τον έμφυλο χαρακτήρα τους.

Οι λόγοι μη θέσπισης του όρου αφορούν επιφυλάξεις που εκφράζονται από συγκεκριμένους πολιτικούς και νομικούς κύκλους οι οποίοι θεωρούν ότι είναι περιττός ή υπερβολικός, ενώ πολλοί έχουν διατυπώσει ανησυχίες, καθώς εκτιμούν ότι μια ειδική νομοθεσία για τη γυναικοκτονία θα μπορούσε να επιβαρύνει το δικαστικό σύστημα ή να “διαταράξει” την ισότητα στην ποινική μεταχείριση.

Ωστόσο, οι υποστηρικτές της αναγνώρισης της γυναικοκτονίας ως ειδικού νομοθετικού όρου, επισημαίνουν την κρισιμότητά του για την καλύτερη προστασία των γυναικών και  την ανάδειξη του έμφυλου χαρακτήρα αυτών των εγκλημάτων.

Επισημαίνεται ότι η Μάλτα, η Κύπρος και πρόσφατα η Κροατία, είναι οι χώρες στην ΕΕ που έχουν θεσπίσει το ιδιώνυμο αδίκημα της γυναικοκτονίας, το οποίο επισύρει την ποινή της φυλάκισης δια βίου.

Μέτρα κατά της έμφυλης βίας στην Ελλάδα

Η  Ελλάδα επικύρωσε τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης το 2018 και έχει εφαρμόσει διάφορα μέτρα για την αντιμετώπιση της έμφυλης βίας, όπως:

• Δομές στήριξης: Δημιουργία κέντρων φιλοξενίας και υποστήριξης για γυναίκες-θύματα βίας.
• Panic Button: Εργαλείο που δίνεται στις γυναίκες που κινδυνεύουν, το οποίο ειδοποιεί άμεσα την αστυνομία σε περίπτωση ανάγκης.
• Εξειδικευμένες αστυνομικές μονάδες: Η αστυνομία εκπαιδεύει αυτούς που αναλαμβάνουν το χειρισμό υποθέσεων έμφυλης βίας.
• Ανοιχτή γραμμή καταγγελιών: Διάθεση γραμμών υποστήριξης για καταγγελίες και ψυχολογική υποστήριξη.

Παρά τα υπάρχοντα μέτρα όμως, οι δολοφονίες και τα περιστατικά βίας κατά των γυναικών συνεχίζουν να αυξάνονται, γεγονός που καθιστά επιτακτική την ανάγκη για την εφαρμογή ισχυρότερων πολιτικών.

Ερευνητές σε θέματα έμφυλης βίας υποστηρίζουν ότι το πρόβλημα εντείνεται λόγω πολιτιστικών και κοινωνικών παραγόντων, όπως οι ριζωμένες προκαταλήψεις και ο ρόλος της πατριαρχίας. Σε πολλές περιπτώσεις, η βίαιη συμπεριφορά συνδέεται με βαθύτερα ψυχολογικά και συναισθηματικά ζητήματα που μπορεί να προκύπτουν από κοινωνικές, οικογενειακές ή προσωπικές τραυματικές εμπειρίες. 

Υπό αυτή την έννοια, η ψυχολογική υποστήριξη των ανδρών, ειδικά εκείνων που εκδηλώνουν βίαιες συμπεριφορές, θεωρείται όλο και πιο σημαντική στην πρόληψη της έμφυλης βίας.

Γιατί είναι απαραίτητη η ψυχολογική υποστήριξη των ανδρών;

Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι οι στοχευμένες ψυχολογικές παρεμβάσεις, ειδικά εκείνες που εστιάζουν στην κατανόηση και τη διαχείριση του θυμού, της παρορμητικότητας και της δυναμικής των σχέσεων, μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη της γυναικοκτονίας αντιμετωπίζοντας έγκαιρα τις βίαιες συμπεριφορές. Προγράμματα, όπως το Respect Phoneline στο Ηνωμένο Βασίλειο, παρέχουν στους άνδρες πόρους και συμβουλές ειδικά σχεδιασμένες για την αντιμετώπιση της καταχρηστικής συμπεριφοράς, με έμφαση τον αντίκτυπο των πράξεών τους στους συντρόφους και τις οικογένειές τους.

Σύμφωνα με το Swedish Gender Equality Agency, η εθνική στρατηγική της Σουηδίας για την καταπολέμηση της βίας λόγω φύλου, υπογραμμίζει τη σημασία της έγκαιρης παρέμβασης και της συνεχούς υποστήριξης για τους άνδρες που κινδυνεύουν να διαπράξουν βία. Η συνεχής υποστήριξη περιλαμβάνει όχι μόνο την προσφορά ψυχολογικής βοήθειας, αλλά και την εκπαίδευση των ανδρών προς την κατεύθυνση καλλιέργειας σεβασμού στις σχέσεις τους.

Επιπλέον, έργα όπως το "Securing Women's Lives" του Πανεπιστημίου Monash, επικεντρώνονται στον εντοπισμό παραγόντων κινδύνου και σημείων παρέμβασης σε περιπτώσεις βίας από το στενό σύντροφο της γυναίκας και επισημαίνουν την αναγκαιότητα ενσωμάτωσης των υπηρεσιών ψυχολογικής υποστήριξης των ανδρών στις στρατηγικές πρόληψης της βίας.

Τέλος, όλοι υποστηρίζουν ότι για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η έμφυλη βία και να μειωθούν τα περιστατικά γυναικοκτονιών, είναι ζωτικής σημασίας να επενδύσουμε στην εκπαίδευση των νέων.

Η ένταξη υποχρεωτικών προγραμμάτων στα σχολεία, τα οποία εστιάζουν στην ισότητα των φύλων, τον σεβασμό στις σχέσεις και την επίλυση συγκρούσεων χωρίς βία, μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στην αλλαγή των αντιλήψεων και στην εξάλειψη των προκαταλήψεων που οδηγούν στη βία. Μαθητές που εκπαιδεύονται στη σημασία της ισότητας και των υγιών σχέσεων, μπορούν να αποτελέσουν τη βάση μιας κοινωνίας με μηδενική ανοχή στην έμφυλη βία.

Φωτογραφία: UN WOMEN-Five essential facts to know about femicide

ΜΟΝΟ ΝΕΑ🌸