Γράφει η Πόπη Αγγελή (Poppy Angeli)

H Διεθνής Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) προβλέπει μια σταθερή αύξηση του πληθυσμού στα 9 δισεκατομμύρια άτομα το 2050, γεγονός που θα ασκήσει σημαντικές τάσεις για την αύξηση της παραγωγής τροφίμων/ζωοτροφών από τα διαθέσιμα αγρο-οικοσυστήματα, με αποτέλεσμα ακόμη μεγαλύτερη πίεση στο περιβάλλον.

Υπό αυτό το πρίσμα και λαμβάνοντας υπόψη ότι τα έντομα αποτελούν βασικό συστατικό διατροφής σε περισσότερους από δύο δισεκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, ιδιαίτερα στην Ασία, την Αφρική και τη Νότια Αμερική, επειδή παρέχουν υψηλής ποιότητας πρωτεΐνη - σε ποσοστό έως και 69%- απαραίτητα αμινοξέα, σίδηρο και ασβέστιο, ο FAO ξεκίνησε να επανεκτιμά το δυναμικό τους και κατέληξε ότι τα βρώσιμα έντομα μπορούν να διαφοροποιήσουν τη δίαιτα μας, να βελτιώσουν τις διατροφικές μας συνήθειες, να συμβάλουν στην ασφάλεια των τροφίμων και μάλιστα, με μικρότερο οικολογικό αποτύπωμα σε σύγκριση με άλλες πηγές πρωτεΐνης.

Η θρεπτική αξία των εντόμων βέβαια, είναι λίγο πολύ γνωστή σε όλους, από την Αμερικανική ταινία του 1973, “Ο πεταλούδας”, στην οποία ο Steve Mc Queen επιβίωσε στην απομόνωση της φυλακής, τρώγοντας έντομα. Σήμερα, εκτός της διατροφικής τους αξίας, εκείνο που αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την κατανάλωσή τους, έγκειται στο ότι αποτελούν συνάμα και περιβαλλοντικά βιώσιμη διατροφική εναλλακτική.

Συγκεκριμένα, υπολογίζεται ότι κατά μέσο όρο, τα έντομα μπορούν να μετατρέψουν 2 κιλά τροφής σε 1 κιλό μάζας εντόμων, ενώ τα βοοειδή χρειάζονται περίπου 8 κιλά τροφής για να παράγουν 1 κιλό σωματικού βάρους. Η υψηλή απόδοση του μεταβολισμού της ζωοτροφής, σε συνδυασμό με το ότι η εκτροφή εντόμων απαιτεί λιγότερη γη και νερό συγκριτικά με τα συμβατικά ζώα, και παράλληλα, το γεγονός ότι η διατροφή τους με βιολογικά απόβλητα συμβάλει στην κυκλική οικονομία, δίνουν αξιόλογο προβάδισμα στην εμπορική παραγωγή εντόμων ως τροφή και ζωοτροφή.

Τα παραπάνω διαπιστωμένα οφέλη, σε συνδυασμό με το αυξημένο ενδιαφέρον για την εξερεύνηση εναλλακτικών πηγών τροφίμων έχουν ενισχύσει την έρευνα για την καλλιέργεια εντόμων ως τροφή και σήμερα καταγράφονται περισσότερες από 400 εταιρείες που παράγουν πρωτεΐνες εντόμων παγκοσμίως.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) τα έντομα και τα συστατικά τους περιλαμβάνονται στον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 2015/2283¹ για τα νέα τρόφιμα (Novel Food). Ο κανονισμός τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2018 και απαιτεί την έγκριση των εντόμων πριν από την εμπορευματοποίηση τους στην αγορά της ΕΕ. Η έγκριση των εντόμων ως νέων τροφίμων χορηγείται από την Επιτροπή, βάσει της αξιολόγησης ασφάλειας από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA), που πραγματοποιείται ύστερα από αίτηση της επιχείρησης παραγωγής τους.

Έως τώρα, στην Ε.Ε., βάσει των διατάξεων του Κανονισμού για τα Νέα τρόφιμα, έχουν εγκριθεί ως τροφή τα εξής έντομα: οι κατεψυγμένες, αποξηραμένες και σε μορφή σκόνης προνύμφες του Tenebrio Molitor (αλευροσκώληκας), οι κατεψυγμένες, αποξηραμένες και μορφές σκόνης του Locusta Migratoria (μεταναστευτική ακρίδα), οι κατεψυγμένες, αποξηραμένες και μορφές σκόνης του Achetus Domesticus (οικιακός γρύλος) και οι κατεψυγμένες, αποξηραμένες και μορφές σκόνης της προνύμφης Alphitobius Diaperinus (μικρός αλευροσκώληκας), ενώ εκκρεμεί η έγκριση 8 ακόμα αιτήσεων εντόμων ως τρόφιμα, που προορίζονται να διατεθούν στην αγορά σε διάφορες μορφές και βρίσκονται σε καθεστώς αξιολόγησης από τον EFSA. 

Όλα τα τρόφιμα που διατίθενται στην αγορά της Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένων και των εντόμων, πρέπει να συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις επισήμανσης του Κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1169/2011 (Καν. FIC)², ο οποίος προβλέπει υψηλό επίπεδο προστασίας των καταναλωτών, όσον αφορά τις πληροφορίες για τα τρόφιμα και στη συγκεκριμένη περίπτωση απαιτεί την υποχρεωτική αναγραφή των ονομάτων των εντόμων στη λίστα των συστατικών των προπαρασκευασμένων τροφίμων, τα οποία πρέπει ταυτόχρονα, να αναγράφουν δήλωση, πολύ κοντά στον κατάλογο των συστατικών τους, ότι η κατανάλωσή τους μπορεί να προκαλέσει αλλεργικές αντιδράσεις.

Παρά ταύτα, η ιδέα των μαγειρεμένων ανατριχιαστικών ζουζουνιών δεν είναι ιδιαίτερα θελκτική για τους Ευρωπαίους, καθώς φαίνεται ότι δεν μπορούν εύκολα να ξεπεράσουν τον παράγοντα “μπλιαχ”.

Ειδικότερα, σύμφωνα με έκθεση της Ευρωπαϊκής Οργάνωσης Καταναλωτή, που πραγματοποιήθηκε το 2020, μόνο το 10% των Ευρωπαίων είναι πρόθυμο να ανταλλάξει το κρέας με έντομα στη διατροφή του.

Στο μέλλον, θα ήσασταν διατεθειμένοι να αντικαταστήσετε το κρέας με έντομα και παράγωγα εντόμων;

(Analysis of a survey of European consumers on attitudes towards sustainable food June 2020 (Δείτε ΕΔΩ)

Από τα υψηλά ποσοστά των αντιστεκόμενων Ευρωπαίων στην προοπτική αντικατάστασης του κρέατος με έντομα, συμπεραίνεται ότι έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε προτού τα έντομα εμφανιστούν με αξιώσεις στην Ευρωπαϊκή δίαιτα. Για παράδειγμα, τα ολόκληρα καπνιστά έντομα με γεύση barbecue, Eat Grub’s, ενώ μπήκαν στα ράφια του βρετανικού σούπερ μάρκετ Sainsbury το 2018, αφαιρέθηκαν λίγο αργότερα - καθώς, όπως αποδείχθηκε, οι καταναλωτές δεν ήταν έτοιμοι να απολαύσουν ροδοψημένους γρύλους, ακόμα και αν είχαν γεύση barbecue.

Αλλά, οι συμπεριφορές αλλάζουν, συμπεριλαμβανομένων και των διατροφικών.

Μπορεί επί του παρόντος, τα βρώσιμα έντομα να αντιπροσωπεύουν μια εξειδικευμένη αγορά τροφίμων, ωστόσο, η εκτροφή τους αποτελεί έναν ταχύτατα αναπτυσσόμενο κλάδο. Μάλιστα, το μέγεθος της αγοράς βρώσιμων εντόμων εκτιμάται ότι θα φτάσει τα 3,20 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ το 2023 και τα 7,60 δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το 2028³ .

Η Exo Inc., η Thailand Unique, η Entomo Farms Ltd., η Kreca Ento-Feed BV και η Enviro Flight LLC είναι οι μεγαλύτερες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην αγορά των βρώσιμων εντόμων και υποστηρίζουν ότι η τάση προς βιώσιμες πρακτικές για να σωθεί ο πλανήτης θα ωθήσει θεαματικά την αγορά τα επόμενα χρόνια.

Μένει να το δούμε. Και ίσως, στο μέλλον, όταν θα τίθεται η ερώτηση, "τι θα φάμε σήμερα;", να απαντάμε με απόλυτη φυσικότητα, "καρμπονάρα γρύλου, μπουρίτο με αλευροσκώληκες και τηγανίτες με σκαθάρι". 

Εικόνα:©Yerai Ibarria (FAO) /Looking at edible insects from a food safety perspective, FAO, 2021

1. Καν (EU) 2015/2283 NOVEL food (ΕΔΩ)

2. Καν (ΕΕ) αριθ. 1169/2011 (Κανονισμός FIC) (ΕΔΩ)

3. Edible insects market size & share analysis- Growth trends & forecasts (2023-2028) (ΕΔΩ)