Παρά τις αντίθετες φωνές και τις σφοδρές αντιδράσεις που παρουσιάστηκαν από πολιτικούς και διάφορους ιατρικούς συλλόγους, η Γερμανία, από 1 Απριλίου 2024, νομιμοποίησε τη χρήση ψυχαγωγικής κάνναβης.

Συγκεκριμένα, η νέα γερμανική νομοθεσία επιτρέπει σε άτομα άνω των 18 ετών να μεταφέρουν πάνω τους έως και 25 γραμμάρια της ουσίας για προσωπική χρήση. Ακόμα, επιτρέπεται να καλλιεργούν έως και τρία φυτά κάνναβης ανά νοικοκυριό και να αποθηκεύουν έως και 50 γραμμάρια ξηρής κάνναβης στις οικίες τους. Αξιοσημείωτο σημείο του νόμου αποτελεί η πρόβλεψη για τη δημιουργία λεσχών (Club) κάνναβης, δηλαδή, μη κερδοσκοπικών ενώσεων, όπου παρέχεται η δυνατότητα στα μέλη τους να την καλλιεργούν συλλογικά. Κάθε “κοινωνικός σύλλογος κάνναβης”, θα έχει ανώτατο όριο 500 εγγεγραμμένων μελών -Γερμανών κατοίκων και θα μπορεί να παράγει και να διανέμει έως και 50 γραμμάρια το μήνα ανά μέλος.

Η ψήφιση του Cannabisgesetz (Νόμος για την κάνναβη) καθιστά τη Γερμανία την τρίτη χώρα στην Ευρώπη –μετά τη Μάλτα και το Λουξεμβούργο–και την ένατη χώρα παγκοσμίως, που νομιμοποιεί την κάνναβη για ψυχαγωγική χρήση.

Εντός των ευρωπαϊκών συνόρων, το 2021, το Λουξεμβούργο νομιμοποίησε τη χρήση της για ενήλικες, επιτρέποντάς τους να καλλιεργούν κατά μέγιστο, τέσσερα φυτά σπίτι τους. Το ίδιο έτος, η Μάλτα ψήφισε το νόμο περί “υπεύθυνης χρήσης κάνναβης”, που παρέχει στους ενήλικες το δικαίωμα να κατέχουν έως και 7 gr κάνναβης, να καλλιεργούν σπίτι τους έως και τέσσερα φυτά και να αποθηκεύουν έως και 50 gr αποξηραμένου προϊόντος. Επιπλέον, αντίστοιχα με το γερμανικό μοντέλο, οι χρήστες μπορούν να σχηματίσουν μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς με σκοπό την καλλιέργεια και διανομή κάνναβης αποκλειστικά για τα μέλη τους.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Ολλανδία, τα λεγόμενα coffeeshops έχουν τη δυνατότητα να πωλούν μικρές ποσότητες κάνναβης για προσωπική κατανάλωση από το 1970.  Ωστόσο, επειδή στο πλαίσιο του ολλανδικού νόμου η καλλιέργεια και η πώληση κάνναβης είναι παράνομη, τα coffeeshops λειτουργούν υπό ένα ιδιότυπο καθεστώς ανοχής. Σε μια προσπάθεια αποσαφήνισης της θολής κατάστασης, το 2020, η Ολλανδία εισήγαγε τη νόμιμη παραγωγή της ως πειραματικό πιλοτικό έργο σε δέκα πόλεις.

Ενώ οι ρυθμιζόμενες πωλήσεις ψυχαγωγικής κάνναβης για ενήλικες παραμένουν σε μεγάλο βαθμό απαγορευμένες στην Ευρώπη, ωστόσο, αρκετές χώρες εφαρμόζουν επιεικείς πολιτικές όσον αφορά την κατοχή μικρών ποσοτήτων κάνναβης. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η κατοχή κάνναβης παραμένει αδίκημα, αλλά η χρήση της “αποποινικοποιείται”. Έτσι, όσοι έχουν συλληφθεί μπορεί να μην διώκονται ποινικά, αλλά ενδέχεται να αντιμετωπίζουν πρόστιμα ή άλλες διοικητικές κυρώσεις. Η χρήση μικρών ποσοτήτων κάνναβης έχει αποποινικοποιηθεί στην Πορτογαλία, την Ισπανία, την Ελβετία, την Τσεχία και το Βέλγιο.

Καθώς η Γερμανία βγαίνει δυναμικά μπροστά με τη νομιμοποίηση της ψυχαγωγικής κάνναβης, τα ευρωπαϊκά κράτη παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις, προκειμένου να σταθμίσουν την κατάσταση και να αποφασίσουν τις δικές τους, σχετικά με το θέμα, κινήσεις, γεγονός που σηματοδοτεί μια πιθανή στροφή προς την υιοθέτηση περισσότερο προοδευτικών πολιτικών στην Ευρώπη.

Παρά ταύτα, αρκετοί υποστηρίζουν ότι η εφαρμογή του νόμου μπορεί να παρουσιάσει προκλήσεις, ιδίως όσον αφορά την προμήθεια κάνναβης από περιστασιακούς χρήστες και τουρίστες, αφού δεν επιτρέπεται η πώληση σε κάποιο αδειοδοτημένο κατάστημα, γεγονός που θα μπορούσε να ενισχύσει τη μαύρη αγορά. 

Επί αυτού, η πρόσφατη γερμανική νομοθεσία αποτελεί τον “πρώτο πυλώνα” νομιμοποίησης της χρήσης ψυχαγωγικής κάνναβης. Ο “δεύτερος πυλώνας” που ακολουθεί στη συνέχεια, αφορά το σχεδιασμό και υλοποίηση πενταετών πιλοτικών προγραμμάτων από τους Δήμους, ώστε να καθοριστούν οι προϋποθέσεις για την ελεγχόμενη από το κράτος κάνναβη που θα πωλείται σε καταστήματα που θα διαθέτουν άδεια.

Στην Ε.Ε., τα ναρκωτικά αποτελούν ένα πεδίο που προορίζεται ουσιαστικά για τις εθνικές πολιτικές. Αν και η Ε.Ε. έχει προωθήσει ενεργά τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών, στον τομέα αυτό, η εμπλοκή της ήταν δυνατή μόνο εντός των ορίων που έθεσαν τα Ηνωμένα Έθνη και τα κράτη μέλη.

Ως εκ τούτου, υπάρχει περιορισμένη ευρωπαϊκή νομοθεσία που σχετίζεται με το ζήτημα της κάνναβης. Τα ναρκωτικά αναφέρονται δύο φορές στη Συνθήκη για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ειδικότερα, στο άρθρο 83 όπου τίθενται ελάχιστοι κανόνες για τους ορισμούς των ποινικών αδικημάτων και κυρώσεων και στο άρθρο 168 για τη συμπλήρωση της εθνικής δράσης για τη μείωση των βλαβών που σχετίζονται με τα ναρκωτικά στην υγεία, συμπεριλαμβανομένης της ενημέρωσης και της πρόληψης. Επιπλέον, σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λισαβόνας  έχει εκδοθεί μόνο μία οδηγία σχετικά με τα ναρκωτικά που τροποποιεί τον ορισμό του “ναρκωτικού” στην Απόφαση-πλαίσιο 2004/757/JHA.37, ο οποίος θεσπίζει ελάχιστες διατάξεις σχετικά με τα συστατικά στοιχεία των εγκληματικών πράξεων και τις κυρώσεις στον τομέα της παράνομης διακίνησης ναρκωτικών και στο Κεφάλαιο 6 της Σύμβασης Εφαρμογής της Συμφωνίας Σένγκεν (CISA) όπου υπάρχουν διατάξεις που αφορούν  την εισαγωγή και εξαγωγή ναρκωτικών, συμπεριλαμβανομένης της κάνναβης και την υποχρέωση των μελών να αναλάβουν “να αποτρέψουν και να τιμωρήσουν με διοικητικά και ποινικά μέτρα την παράνομη εξαγωγή ναρκωτικών και ψυχοτρόπων ουσιών, συμπεριλαμβανομένης της κάνναβης, καθώς και την πώληση, προμήθεια και παράδοση τέτοιων προϊόντων και ουσιών”.

Το κύριο έγγραφο πολιτικής της Ε.Ε. για το ζήτημα, αποτελεί η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τα ναρκωτικά (2021-2025) η οποία παρέχει το γενικό πλαίσιο και τις προτεραιότητες, χωρίς να υποστηρίζει συγκεκριμένες πολιτικές κατευθύνσεις και χωρίς να απαιτεί από τα κράτη μέλη να ποινικοποιούν τη χρήση της. Αντίθετα, η Στρατηγική επισημαίνει ότι “η κατανάλωση και/ή η κατοχή για προσωπική χρήση ή η κατοχή μικροποσοτήτων δεν συνιστά ποινικό αδίκημα σε πολλά κράτη μέλη ή υπάρχει η επιλογή να μην επιβάλλονται ποινικές κυρώσεις.”

Υπό αυτό το πρίσμα, θα μπορούσε κάποιος  να υποστηρίξει ότι μια κατεύθυνση προς τη νομιμοποίηση της κάνναβης σε εθνικό επίπεδο αφορά στο ότι η χρήση της οφείλει να “διαπράττεται με δικαίωμα”. Άλλωστε, να επισημανθεί, ότι τον Δεκέμβριο του 2020, μετά από σύσταση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), η Επιτροπή του ΟΗΕ για τα Ναρκωτικά ψήφισε την επαναταξινόμηση της κάνναβης, η οποία ενώ  παραμένει στο Παράρτημα Ι της Ενιαίας Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ναρκωτικά του 1961 (δηλαδή, υπό αυστηρό διεθνή έλεγχο) εντούτοις αφαιρέθηκε  από το Παράρτημα IV (το οποίο απαριθμεί τα ναρκωτικά που θεωρούνται πιο επικίνδυνα και μικρό ή καθόλου θεραπευτικό όφελος).

Φυσικά, οι επιπτώσεις της συγκεκριμένης πολιτικής πιθανότατα θα φανούν μακροπρόθεσμα και η αξιολόγησή τους θα μπορούσε να επιτρέψει στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να αποκτήσουν βασικές γνώσεις, ώστε να σχεδιάσουν καλύτερα την παραγωγή, την προμήθεια και τη διανομή ψυχαγωγικής κάνναβης σε ένα αδειοδοτημένο και ελεγχόμενο από το κράτος πλαίσιο.

Πηγές & περισσότερη ενημέρωση:

1. Legality of cannabis

2. Cannabis policy: status and recent developments

3. New report describes growing complexity and change in cannabis laws in Europe

4. “Legalize It!?” – Opportunities and Challenges for the Regulation of Cannabis under European Law