Η δάφνη (laurus nobilis) είναι ένα αρωματικό αειθαλές δέντρο ή μεγάλος θάμνος με πράσινα, λεία φύλλα. Ανήκει στην οικογένεια Lauraceae. Είναι αυτοφυές φυτό στην περιοχή της Μεσογείου.

Σύμφωνα με το μύθο, ο Απόλλωνας ερωτεύτηκε παράφορα τη Δάφνη, μια νύμφη απαράμιλλης ομορφιάς και αγνότητας, κόρη του Πηνειού και της Γαίας. Η Δάφνη που ήταν αφιερωμένη στην θεά Άρτεμις, απέρριπτε τον έρωτα όλων των ανδρών συμπεριλαμβανομένου και του θεού του φωτός και του ήλιου, και αυτός κυριευμένος από την ανεκπλήρωτη αγάπη που ένιωθε για κείνη, την κυνήγησε μέσα στο δάσος. Όταν έφτασαν στις όχθες του ποταμού Πηνειού, η Δάφνη παρακάλεσε τον θεϊκό της πατέρα να τη βοηθήσει να του ξεφύγει. Η παράκλησή της εισακούστηκε αμέσως. Τα πόδια της μεταμορφώθηκαν σε ρίζες, το στήθος της σε κορμό δέντρου, τα χέρια της σε κλαδιά και τα μακριά της κυματιστά μαλλιά σε φύλλα. Η Δάφνη είχε μεταμορφωθεί στο δέντρο της δάφνης (Laurus nobilis) βρίσκοντας για πάντα καταφύγιο μέσα στο κατάφυτο δάσος.

Ο ποιητής Οβίδιος (P. Ovidius Naso), στο έργο του "Metamorphoses" (Book 1 lines 525-566), που διηγείται στην ιστορία, αναφέρει ότι μετά την μεταμόρφωση της νύμφης, ο Απόλλων αγκάλιασε το μικρό δέντρο και φίλησε τον κορμό στο σημείο όπου θα βρισκόταν η καρδιά της αγαπημένης του,  λέγοντάς της:

«Αν και δεν μπορείς να είσαι η νύφη μου, θα γίνεις

το εκλεκτό μου δέντρο και τα πράσινα σου φύλλα,

Ω Δάφνη! θα στεφανώνουν για πάντα τα φρύδια μου,

Θα στεφανώνεις τη φαρέτρα μου και τη λύρα μου...

…Και καθώς το νεανικό μου κεφάλι δεν κουρεύεται ποτέ,

έτσι, και εσύ θα φέρεις πάντα τα φύλλα σου

αναλλοίωτα στη δόξα σου.»

Στην αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, η συσχέτιση της Δάφνης με τον Απόλλωνα, καθόρισε την ιερότητα του φυτού και το περιέβαλε με μυστικιστικές δυνάμεις, καθώς θεωρούταν σύμβολο προστασίας και θεϊκής εύνοιας. Μάλιστα, για το λόγο αυτό κατείχε κυρίαρχη θέση στις πνευματικές και πολιτιστικές παραδόσεις τόσο των Ελλήνων, όσο και των Ρωμαίων αργότερα, οι οποίοι συνήθιζαν να στεφανώνουν με δάφνινο στεφάνι τον αθλητή που νίκησε στους Πύθιους Αγώνες και το Ρωμαίο στρατηγό που διακρίθηκε σε έναν ρωμαϊκό θρίαμβο.

Ειδικότερα, στην αρχαία Ρώμη, μόνο όσοι είχαν λάβει το δάφνινο στεφάνι (Corona Triumphalis) είχαν το δικαίωμα να το φορούν στους δημόσιους αγώνες. Επειδή απονεμήθηκε στον Ιούλιο Καίσαρα και τον Αύγουστο, καθιερώθηκε έκτοτε ως σήμα κυριαρχίας και εμφανίζεται στα νομίσματα των αυτοκρατόρων που ακολούθησαν. 

Η τραγικότητα της μεταμόρφωσης της Δάφνης σε δέντρο ενέπνευσε και συνεχίζει να εμπνέει τους ανθρώπους, διότι αναδεικνύει τη σημασία των προσωπικών επιλογών και της δράσης στη διαμόρφωση της πορείας της ζωής και της ταυτότητας του ατόμου.

Υπό αυτό το πρίσμα, η Δάφνη, ως νύμφη, κέρδισε τον σεβασμό θεών και ανθρώπων που την ανύψωσαν σε ιερό σύμβολο, το οποίο αντιπροσωπεύει την αξία της εγγενούς αξιοπρέπειας, της ατομικής αυτονομίας, της ανεξαρτησίας, της αυτοδιάθεσης και τελικά, της νίκης.

Η δάφνη, ως φυτό πλέον, με τα ευαίσθητα περιγράμματα των ανθέων και τα βαθυπράσινα φύλλα με το ξεχωριστό άρωμα, την αιθέρια χάρη και φυσική κομψότητα αιχμαλωτίζει τις αισθήσεις, παρακινώντας ποιητές, καλλιτέχνες και μυστικιστές να παραδοθούν στο μύθο που τη συνοδεύει και να υμνήσουν με τα έργα τους το μυστήριο της δημιουργίας, την παροδικότητα της ομορφιάς, τον αιώνιο χορό της ζωής και του θανάτου και τη Δάφνη, τη νύμφη που έγινε δέντρο.

Το διάσημο γλυπτό του Gian Lorenzo Bernini,  “Απόλλων και Δάφνη” (c. 1622-1625) απεικονίζει την κορυφαία στιγμή της μεταμόρφωσης της Δάφνης με εκπληκτικό ρεαλισμό και συναισθηματικό βάθος. Σχεδόν, μπορεί κανείς να νιώσει την απελπισία του Απόλλωνα, καθώς η γυναίκα που διεκδικεί μεταμορφώνεται σε δέντρο, και την ίδια στιγμή τη συναισθηματική μετάβαση της Δάφνης από τον φόβο στην ανακούφιση.

"Apollo and Daphne" – Gian Lorenzo Bernini 

Στον πίνακα “Απόλλων και Δάφνη” του John William Waterhouse (1908), ο Απόλλωνας, απλώνει το χέρι προς τη Δάφνη, που μεταμορφώνεται σε δέντρο. Η σκηνή, πλούσια σε χρώματα, με έντονη αίσθηση δραματικού συναισθήματος, αποτυπώνει ακριβώς τη στιγμή της μετάβασης.

"Apollo and Daphne" –John William Waterhouse

Ίσως, αυτός να ήταν ο πίνακας πάνω από το τζάκι, που μνημονεύει η Kristen Ciccarelli, στο βιβλίο της Egdewood (2022):

“ Ένας ζωηρός πίνακας κρεμόταν πάνω από το τζάκι. Απεικόνιζε μια γυναίκα που μεταμορφωνόταν σε δέντρο. 

Το κάτω μισό του σώματός της ήταν φλοιός και ρίζες, βουτηγμένες στο χώμα, ενώ η μέση και το στήθος της καμπύλωναν προς τα πάνω και τα απλωμένα της χέρια έφταναν στον ουρανό. Τα σκούρα μαλλιά της νύμφης ήταν μια δεμένη μάζα από κλαδιά γύρω από το κεφάλι της, στα οποία φύτρωναν λαμπερά πράσινα φύλλα.

Ήταν ο μύθος της Δάφνης -της νύμφης που παρακάλεσε τον θεό του ποταμού να τη σώσει από τον Απόλλωνα και μετατράπηκε σε δάφνη.

"Πρέπει να είναι τρομερό πράγμα να χάσεις", είπε o Hawthorne κάνοντάς τη να ανασηκωθεί. 

Σήκωσε το βλέμμα από εκεί που ήταν σκυμμένος κοντά στη φωτιά προς τη γυναίκα στο κάδρο. Το αριστερό του χέρι είχε καλυφθεί από μαύρη στάχτη.

"Τι είναι τρομερό να χάσεις;"

Τα μάτια του Hawthorne άστραψαν καθώς κοιτούσε τη νύμφη. "Την ανθρωπιά σου".

"Αλλά, ήταν επιλογή της", είπε η Emeline, νιώθοντας την ανάγκη να αμυνθεί για τη Δάφνη. “Αν ο θεός του ποταμού δεν την είχε μετατρέψει σε δάφνη, θα είχε πέσει θύμα του Απόλλωνα. Ζήτησε να σωθεί".

Το φως της φωτιάς τρεμόπαιξε πάνω από το πρόσωπο του Hawthorne, καθώς το βλέμμα του με τα γκρίζα μάτια καρφώθηκε στο δικό της.

"Σώθηκε", μουρμούρισε. "Είναι πραγματικά αυτό που έκανε ο θεός του ποταμού; Ως δέντρο, η ζωή της χάνεται. Δεν θα γίνει ποτέ ξανά άνθρωπος. Δεν θα γελάσει ή τραγουδήσει, δεν θα σκεφτεί ή θα αγαπήσει ξανά. Δεν νομίζεις ότι θα προτιμούσε ο θεός του ποταμού να νικήσει τον Απόλλωνα, ή τουλάχιστον να τον προειδοποιήσει, αντί να της πάρει κάτι τόσο πολύτιμο;”

Όπως και να το σκεφτεί κανείς, είναι πράγματι τραγικό να χάνεις την ανθρωπιά σου.

Ενδιαφέρθηκε, συνέλεξε, προβληματίστηκε και έγραψε η Πόπη Αγγελή (Poppy Angeli) 

Φώτο: Laurel from Köhler's Medicinal Plants