Η Επόμενη Μεταρρύθμιση της ΚΑΠ (2028-2034)
Μια πρόσφατη μελέτη, που ανατέθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και εκπονήθηκε από το INRAE (National Research Institute for Agriculture, Food and Environment) και το IDDRI (Institute for Sustainable Development and International Relations), παρέχει σημαντικές πληροφορίες σχετικά με την απόδοση της τρέχουσας ΚΑΠ (2023–2027), ενώ προετοιμάζει το πλαίσιο συζήτησης για την επόμενη (2028-2034).
Ειδικότερα, η μελέτη- Η επόμενη μεταρρύθμιση της ΚΑΠ:Οι μεταβλητές της εξίσωσης (πατήστε ΕΔΩ) (Ιανουάριος, 2025) εξετάζει εάν η ΚΑΠ 2023–2027 θα μπορέσει τελικά, να επιτύχει τους φιλόδοξους στόχους της, ειδικά στους τομείς της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, της αγροτικής ανάπτυξης και της οικονομικής στήριξης των αγροτών. Βάσει αυτής της ανάλυσης, προτείνονται εναλλακτικές πορείες για την επόμενη προγραμματική περίοδο (2028-2034), ώστε ο αγροτικός τομέας στην Ευρώπη να κινηθεί προς ένα περισσότερο βιώσιμο, ανθεκτικό και δίκαιο μέλλον.
Αξιολόγηση της Τρέχουσας ΚΑΠ (2023–2027)
- Περιβαλλοντική Απόδοση: Η ΚΑΠ 2023–2027 σχεδιάστηκε για να προωθήσει τη βιωσιμότητα μέσω της νέας «πράσινης αρχιτεκτονικής» της, που περιλαμβάνει ενισχυμένη αιρεσιμότητα, οικολογικά συστήματα (eco-schemes) και μέτρα αγροτικής ανάπτυξης. Τα αποτελέσματα ωστόσο, δεν είναι ιδιαίτερα ικανοποιητικά, καθώς εντοπίζεται:
- Περιορισμένη Επίδραση των Eco-Schemes: Αν και τα οικολογικά συστήματα αποτελούν κεντρικό στοιχείο της περιβαλλοντικής στρατηγικής της ΚΑΠ, η υιοθέτησή τους παρουσιάζει ανισότητες μεταξύ των κρατών-μελών. Πολλά κράτη επέλεξαν απλούστερα, λιγότερο αποτελεσματικά μέτρα για να διασφαλίσουν τη συμμετοχή των αγροτών, με αποτέλεσμα ανεπαρκή οφέλη για τη βιοποικιλότητα και την ανθεκτικότητα στο κλίμα.
- Ανεπαρκής Συνεισφορά στους Κλιματικούς Στόχους: Παρά τις δυνατότητές της, οι μηχανισμοί χρηματοδότησης της ΚΑΠ παραμένουν ελάχιστα ευθυγραμμισμένοι με τους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, ιδιαίτερα όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στη γεωργία.
- Αδύναμη Παρακολούθηση και Εφαρμογή: Η έλλειψη σαφών δεικτών απόδοσης και μηχανισμών εφαρμογής περιορίζει τη δυνατότητα επίτευξης ουσιαστικής περιβαλλοντικής προόδου.
- Οικονομικές και Κοινωνικές Διαστάσεις: Η ΚΑΠ συνεχίζει να διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στη στήριξη του εισοδήματος των Ευρωπαίων αγροτών, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις, οι οποίες είναι:
- Ανισότητα στη Διανομή των Ενισχύσεων: Οι άμεσες ενισχύσεις, που αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης της ΚΑΠ, εξακολουθούν να ευνοούν μεγαλύτερες εκμεταλλεύσεις, διαιωνίζοντας εισοδηματικές ανισότητες και υπονομεύοντας τη βιωσιμότητα μικρότερων, συχνά πιο βιώσιμων, εκμεταλλεύσεων.
- Ανεπαρκής Υποστήριξη της Αγροτικής Ανάπτυξης: Παρότι τα μέτρα αγροτικής ανάπτυξης (Πυλώνας ΙΙ) αποσκοπούν στη διαφοροποίηση των αγροτικών οικονομιών, η χρηματοδότησή τους παραμένει δευτερεύουσα σε σχέση με τις άμεσες ενισχύσεις, περιορίζοντας τη μετασχηματιστική τους δυναμική.
- Εμπόδια για Νέους Αγρότες: Οι νέοι αγρότες συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν σημαντικές δυσκολίες στην πρόσβαση στη χρηματοδότηση, γεγονός που συμβάλλει στη γήρανση του αγροτικού πληθυσμού και επιβραδύνει την ανανέωση των γενεών.
- Εθνικά Στρατηγικά Σχέδια και Ευελιξία των Κρατών-Μελών: Η εισαγωγή των εθνικών στρατηγικών σχεδίων στόχευε στην παροχή μεγαλύτερης ευελιξίας στα κράτη-μέλη για την προσαρμογή των παρεμβάσεων της ΚΑΠ στις ιδιαίτερες ανάγκες τους. Ωστόσο, παρατηρούνται τα παρακάτω προβλήματα:
- Αδύναμη Ευθυγράμμιση με τους Στόχους της ΕΕ: Πολλά στρατηγικά σχέδια δίνουν προτεραιότητα στη βραχυπρόθεσμη παραγωγικότητα έναντι της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας, δημιουργώντας ασυνέπειες με τους ευρύτερους στόχους της ΕΕ, όπως η Στρατηγική «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο».
- Διοικητική Πολυπλοκότητα: Η εφαρμογή της ΚΑΠ περιλαμβάνει έναν μεγάλο όγκο γραφειοκρατικών διαδικασιών, όπως την υποβολή αιτήσεων, τον έλεγχο επιλεξιμότητας και την παρακολούθηση της συμμόρφωσης με περιβαλλοντικά και άλλα κριτήρια. Οι απαιτήσεις αυτές, συχνά δυσνόητες ή χρονοβόρες, δημιουργούν σημαντικό βάρος στους αγρότες, ιδιαίτερα στις μικρές και μεσαίες εκμεταλλεύσεις που δεν διαθέτουν τους ίδιους πόρους με τις μεγαλύτερες. Η πολυπλοκότητα στις διαδικασίες αξιολόγησης και έγκρισης συχνά οδηγεί σε καθυστερήσεις στις πληρωμές των ενισχύσεων. Αυτό πλήττει κυρίως τους μικρομεσαίους αγρότες, οι οποίοι βασίζονται στις ενισχύσεις για τη διατήρηση της ρευστότητάς τους. Επιπλέον, οι αγρότες συχνά δηλώνουν ότι δεν έχουν την κατάλληλη ενημέρωση και εκπαίδευση για να ανταποκριθούν στις πολύπλοκες απαιτήσεις της ΚΑΠ. Η έλλειψη τεχνικής υποστήριξης από τις αρμόδιες υπηρεσίες και η απουσία καθοδήγησης καθιστούν ακόμη δυσκολότερη τη συμμόρφωση με τους κανονισμούς
Τελικά, η ΚΑΠ 2023–2027 αναμένεται να πετύχει τους Στόχους της;
Παρότι η ΚΑΠ 2023–2027 εισάγει αρκετά καινοτόμα στοιχεία, αυτά δεν φαίνεται να επαρκούν για την πλήρη αντιμετώπιση των βασικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει η γεωργία στην Ευρώπη. Συγκεκριμένα:
- Περιβαλλοντικοί και Κλιματικοί Στόχοι: Η ΚΑΠ είναι απίθανο να επιτύχει τους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, όπως η αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και η κλιματική ουδετερότητα, λόγω της έλλειψης φιλοδοξίας και αδύναμης εφαρμογής.
- Οικονομική και Κοινωνική Δικαιοσύνη: Η ΚΑΠ συνεχίζει να ευνοεί τις μεγαλύτερες εκμεταλλεύσεις, αφήνοντας τις μικρότερες και τους νέους αγρότες υποστηριζόμενους σε μικρότερο βαθμό.
- Ένταξη στο Σύστημα Τροφίμων: Η ΚΑΠ παραμένει επικεντρωμένη αποκλειστικά στη γεωργική παραγωγή, με περιορισμένη μέριμνα για ευρύτερες προκλήσεις, όπως η σπατάλη τροφίμων, οι αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες και η βιωσιμότητα της εφοδιαστικής αλυσίδας.
Η Επόμενη ΚΑΠ (2028-2034)
Με βάση την αξιολόγηση της τρέχουσας ΚΑΠ, η μελέτη προτείνει τα παρακάτω σημεία ως πλαίσιο συζήτησης για την επόμενη:
- Ενίσχυση των Eco-Schemes και της Αιρεσιμότητας:
- Ενίσχυση των eco-schemes μέσω κινήτρων για πρακτικές, όπως η βιολογική γεωργία.
- Θέσπιση αυστηρότερων απαιτήσεων αιρεσιμότητας, ώστε να διασφαλιστεί ότι όλες οι ενισχύσεις της ΚΑΠ συμβάλλουν στην προστασία της βιοποικιλότητας και της υγείας του εδάφους.
- Ανακατεύθυνση των Άμεσων Ενισχύσεων:
- Μεταφορά χρηματοδότησης από τις μεγάλες άμεσες ενισχύσεις σε στοχευμένη στήριξη για μικρότερες εκμεταλλεύσεις, νέους αγρότες και καινοτόμες γεωργικές πρακτικές.
- Εισαγωγή ανώτατων ορίων πληρωμών για τη μείωση ανισοτήτων.
- Ενσωμάτωση της Διάστασης του Συστήματος Τροφίμων:
- Διεύρυνση του πεδίου της ΚΑΠ ώστε να περιλαμβάνει την αντιμετώπιση προκλήσεων, όπως η σπατάλη τροφίμων και οι βιώσιμες εφοδιαστικές αλυσίδες.
- Ενίσχυση της Αγροτικής Ανάπτυξης:
- Αύξηση της χρηματοδότησης για προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης που προάγουν τη διαφοροποίηση, την ενδυνάμωση των αγροτικών κοινοτήτων και την ανθεκτικότητα στις περιβαλλοντικές και οικονομικές προκλήσεις.
- Υποστήριξη καινοτόμων αγροτικών πρωτοβουλιών και επενδύσεων σε βιώσιμες υποδομές.
- Ενίσχυση της Διακυβέρνησης και της Συμμετοχής:
- Δημιουργία μηχανισμών ουσιαστικής συμμετοχής αγροτών, τοπικών κοινοτήτων και περιβαλλοντικών οργανώσεων στον σχεδιασμό και την εφαρμογή των στρατηγικών σχεδίων της ΚΑΠ.
- Βελτίωση της παρακολούθησης και της αξιολόγησης των επιδόσεων μέσω διαφανών δεικτών και ελέγχων.
ΜΟΝΟ ΝΕΑ 🌺
