Αναφορικά με το κρίσιμο ζήτημα της ακαρπίας των ελαιοδέντρων έχουν κατατεθεί σειρά επερωτήσεων προς τον Υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, καλώντας τον να απαντήσει ως προς τα μέτρα που προτίθεται να λάβει το ΥπΑΑΤ για τη στήριξη των ελαιοκαλλιεργητών που πλήττονται. 

Συγκεκριμένα, για τις ελαιοποιήσιμες ελιές, με βάση τις εκτιμήσεις αναμένεται πτώση παραγωγής κατά 60% για την ελαιοκομική περίοδο 2023-2024, σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο 2022-2023.

Ειδικότερα, για τη Δυτική Ελλάδα προβλέπεται η παραγωγή να φτάσει τους 31.000 τόνους, όταν την προηγούμενη περίοδο ήταν 45.000 τόνους, δηλαδή μειωμένη κατά 13.000 τόνους και στους τρεις νομούς: Αχαία, Αιτωλοακαρνανία και Ηλεία. Η μεγαλύτερη μείωση, περίπου 8.000 τόνους αναμένεται στην Ηλεία, η περιοχή της οποίας όμως, εξακολουθεί να περιλαμβάνεται πανελλαδικά σε αυτές που αναμένεται να έχουν καλή ποσοτική παραγωγή για φέτος.

Όσον αφορά τις επιτραπέζιες ελιές, η κατάσταση είναι χειρότερη. Ο πρόεδρος της ΔΟΕΠΕΛ κ. Γιώργος Ντούτσιας, ανέφερε ότι ενώ το 2022 η παραγωγή ελιών Καλαμών για βρώσιμη χρήση ήταν 160.000 τόνους, η φετινή παραγωγή, σύμφωνα με την εικόνα που παρουσιάζουν τα δέντρα, προβλέπεται να είναι μικρή και ενδέχεται να κυμανθεί περίπου στους  30.000 τόνους.

Γενικά, η μειωμένη παραγωγή ή ακόμα η ακαρπία, αποδίδεται στο φαινόμενο της παρενιαυτοφορίας, σύμφωνα με το οποίο, τη μεγάλη παραγωγή μιας χρονιάς διαδέχεται μικρή ή μηδενική παραγωγή την επόμενη. Η παρενιαυτοφορία, δηλαδή οφείλεται στην υπερβολική καρποφορία, που έχει ως αποτέλεσμα την εξάντληση του δένδρου σε θρεπτικά συστατικά, ώστε αυτά να μην επαρκούν για να καλύψουν την επόμενη παραγωγική περίοδο. 

Επίσης, άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την παραγωγικότητα του δέντρου είναι η θερμοκρασία, η ποικιλία και η θρεπτική του κατάσταση. Στην ελιά, για τον σχηματισμό των ανθοταξιανθιών, είναι απαραίτητη η έκθεση σε χαμηλές θερμοκρασίες (εαρινοποίηση) και η απαιτούμενη διάρκεια ψύχους για τη άνθηση διαφοροποιείται ανάλογα με την ποικιλία. Για παράδειγμα, η Κορωνέικη ανθίζει μετά από βραχεία έκθεση σε ψύχος (60 ώρες <7,2^o C), ενώ  η Καλαμών (900-1.000 ώρες < 7,2^o C). 

Επιπρόσθετα, η έλλειψη εδαφικής υγρασίας κατά την περίοδο διαφοροποίησης των ανθοφόρων οφθαλμών (την άνοιξη) έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ανθοφορία της ελιάς, καθώς προκαλεί μείωση του αριθμού των ανθοταξιών, της αύξησης και της καρπόδεσης, ενώ η ανόργανη θρέψη αποτελεί έναν πολύ σημαντικό παράγοντα προτροπής σχηματισμού των ανθικών καταβολών. Να επισημάνουμε ότι υψηλά επίπεδα αζώτου δημιουργούν έντονη βλάστηση εις βάρος της ανθοφορίας.

Αναφορικά με τα παραπάνω  και ως προς τη σχέση παραγωγικότητα δέντρου -θερμοκρασία, υπάρχουν τρεις φάσεις του ετήσιου βλαστικού κύκλου της ελιάς με συγκεκριμένες απαιτήσεις θερμοκρασιών, όπως φαίνονται παρακάτω.

Οι θερμοκρασίες που επικράτησαν σε τρεις περιοχές της Δυτικής Ελλάδας, κατά το έτος 2023 καταγράφονται ακολούθως:

Οι θερμοκρασίες που επικράτησαν στις ίδιες περιοχές, κατά το έτος 2022 σημειώνονται ως εξής:

Πηγή: https://www.helppost.gr/kairos/meteorologika-dedomena-meteodata/

Συγκρίνοντας τις θερμοκρασίες που καταγράφτηκαν τα έτη 2022 και 2023 κατά τα στάδια ανάπτυξης του βλαστικού κύκλου της ελιάς, το πιο ανησυχητικό στοιχείο είναι οι αυξημένες σε σχέση με πέρυσι, θερμοκρασίες που επικράτησαν τον φετινό Ιούλιο 2023, καθώς είναι πιθανό να προκληθεί καρπόπτωση, δηλαδή τα δέντρα να ρίξουν τους καρπούς τους, προκειμένου να διατηρήσουν την υγρασία. 

Και επειδή το αρνητικό δεν πάει ποτέ μόνο του, το θετικό στοιχείο είναι ότι λόγω των υψηλών θερμοκρασιών δεν ωφελείται ο δάκος και έτσι, ίσως να μην έχουμε εκτεταμένες  προσβολές.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, οι λόγοι της μειωμένης παραγωγής (ή και ακαρπίας) που παρατηρείται φέτος, φαίνεται να είναι: α) το φαινόμενο της παρενιευτοφορίας, λόγω της υψηλής καρποφορίας των ελαιόδεντρων το έτος 2022, β) ενδεχομένως οι περιορισμένες ώρες ψύχους και γ) η καθυστέρηση συγκομιδής του ελαιοκάρπου, που παρατηρήθηκε σε αρκετές περιπτώσεις την προηγούμενη χρονιά, εξαιτίας του μεγάλου φορτίου των δέντρων και επηρέασε αρνητικά την παραγωγή της φετινής. Αναμένουμε να δούμε πως θα εξελιχθεί ο ελαιόκαρπος ύστερα από τις συνθήκες καύσωνα που επικράτησαν κατά το μήνα Ιούλιο 2023 και φυσικά τις καιρικές συνθήκες που θα επικρατήσουν τον Αύγουστο που ακολουθεί.

Οι προτάσεις κινούνται προς την κατεύθυνση του περιορισμού της παρενιαυτοφορίας με μέριμνα πρωταρχικά για την αύξηση της γονιμότητας του εδάφους του ελαιώνα, τη θρέψη των ελαιόδεντρων και την αποφυγή βλαβών στην καρποφορία την εποχή της συγκομιδής.  Άρδευση για τη διατήρηση της εδαφικής υγρασίας, εφαρμογή πρακτικών που  εμπλουτίζουν το έδαφος με οργανική ουσία, όπως η εδαφοκάλυψη με φυσικά υλικά κατά την διάρκεια του έτους και ειδικά την περίοδο των βροχοπτώσεων, η χλωρή λίπανση κλπ.

Τέλος, θα πρέπει να επισημανθεί ότι η ελαιοκαλλιέργεια  απαιτεί αφενός την εφαρμογή από τους παραγωγούς ενδεδειγμένων καλλιεργητικών πρακτικών, που διέπονται από τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξη και αφετέρου την ενίσχυση από την Πολιτεία με μέτρα στήριξης της ελαιοπαραγωγής.